ความเป็นมาเครือข่ายขับเคลื่อนวิถีพุทธ (คขวพ.)
โรงเรียนวิถีพุทธ เกิดขึ้นในปลายปี 2545 เป็น 1 ใน 5 ของโครงการโรงเรียนรูปแบบใหม่ของกระทรวงศึกษาธิการ (โครงการโรงเรียนรูปแบบใหม่ 5 รูปแบบ ได้แก่ โรงเรียนในกำกับของรัฐ โรงเรียนวิถีพุทธ โรงเรียนสองภาษา โรงเรียนใช้ ICT เพื่อการเรียนรู้ และโครงการนำร่องสรรหา พัฒนา และส่งเสริมผู้มีความสามารถพิเศษด้านต่างๆ) การศึกษาแนวพุทธอยู่คู่กับสังคมไทยตลอดมา เมื่อริเริ่มโครงการโรงเรียนวิถีพุทธได้ศึกษาแนวทางของ 3 โรงเรียนที่ได้ใช้แนวพุทธเป็นหลักในการจัดการศึกษา ประกอบด้วย โรงเรียนทอสี โรงเรียนรุ่งอรุณ โรงเรียนอนุบาลหนูน้อย (ปัจจุบันเปลี่ยนชื่อเป็นโรงเรียนสยามสามไตร) และได้เชิญบุคลากรทั้งสามโรงเรียนมาร่วมเป็นคณะทำงาน มีพระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตโต) เป็นประธาน รวมเรียกชื่อโรงเรียนจัดการศึกษาแนวพุทธว่า “โรงเรียนวิถีพุทธ” นับแต่นั้นมา คณะทำงานนี้มีการประชุมหลายครั้งต่อเนื่อง เพื่อเรียนรู้ร่วมกันและสร้างความเข้าใจในการดำเนินงาน ต่อมามีการเปิดรับโรงเรียนวิถีพุทธรุ่นแรกของโครงการด้วยการประกาศรับสมัคร และมีโรงเรียนเข้าร่วม จำนวน 89 โรงเรียน ซึ่งโรงเรียนวิถีพุทธก็คือ
โรงเรียนวิถีพุทธ หมายถึงโรงเรียนในวิถีแห่งปัญญา ที่พัฒนาอย่างบูรณาการในระบบแห่ง ไตรสิกขา สู่ความเป็นพุทธ ผู้เข้าถึงธรรม ซึ่งทำให้เป็นอิสระ โดยมีชีวิตที่ดี เจริญงอกงามมีความสุข จริงแท้ และอยู่ร่วมสังคมอย่างสร้างสรรค์เกื้อกูล สามารถนำโลกไปในวิถีที่ถูกต้อง /วิถีแห่งธรรม ( พระพรหมคุณาภรณ์ (ป. อ. ปยุตโต)) ที่ปรึกษาโครงการ โรงเรียนวิถีพุทธทำงานภายใต้คำปรึกษาของพระเถระผู้ใหญ่ อาทิ พระพรหมคุณาภรณ์ วัดญาณเวศกวัน พระพรหมบัณฑิต อธิการบดี มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย พระเทพวิสุทธิกวี มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย อีกทั้งมหาเถรสมาคมเคยมีมติ ครั้งที่ ๑๓/๒๕๔๗ มติที่ ๒๐๗ ให้พระสังฆาธิการสนับสนุนการดำเนินงานโรงเรียนวิถีพุทธ
วิวัฒนาการของการศึกษาแนวพุทธ
ในสมัยก่อนการเรียนรู้ของคนไทยอยู่ใกล้ชิดพุทธศาสนาอย่างมาก เพราะอาศัยวัดเป็นสถานที่เรียนมีพระเป็นผู้สอน หรือเรียนรู้ตามสำนักวิชาชีพต่างๆ การเรียนจะเน้นเรียนรู้เพื่อรู้หนังสือ เรียนวิชาชีพ รวมทั้งบวชเรียนเพื่อศึกษาพระธรรมวินัย และพัฒนาตนเองตามหลักพุทธศาสนา และปรากฏชัดในปี พ.ศ.2418 ที่รัชกาลที่ 5 ทรงอาราธนาให้พระสงฆ์สอนหนังสือไทยในพระอารามหลวงทุกอาราม ซึ่งเมื่อแรกตั้งกระทรวงธรรมการในปี พ.ศ.2435 ก็ยังคงมีลักษณะการเรียนเช่นเดียวกับในอดีต
การเปลี่ยนแปลงที่น่าจะมีส่วนสำคัญให้การศึกษาห่างวัดและพระ เมื่อมีการกระจายโรงเรียนไปทั่วราชอาณาจักร และผู้สอนเปลี่ยนเป็น “ครู” ในปี พ.ศ.2454 แล้วสภาพการเรียนรู้ของคนไทยที่ยิ่งห่างไกลพระพุทธศาสนาตลอดมาจนรัชกาลที่ 7 ทรงมีพระราชดำริว่าการศึกษาไม่ควรแยกไปจากวัด จึงโปรดเกล้าให้เปลี่ยนชื่อจากกระทรวงศึกษาธิการเป็นกระทรวงธรรมการแทน โดยให้มีหน้าที่ดูแลทั้งการจัดการศึกษาและการศาสนา ผมคิดว่าการปรับเปลี่ยนอาจช่วยให้การศึกษาชำเลืองมองพุทธศาสนาอยู่บ้าง แต่สภาพปัญหามาปรากฏชัดในเหตุผลของการเกิดโรงเรียนพุทธศาสนาวันอาทิตย์ในปี พ.ศ.2501 ที่ระบุว่า รัฐเน้นพุทธิศึกษาถึง 90% แต่ให้ความสำคัญกับจริยศึกษาเพียง 5% ผมคิดว่าอีก 5% ที่หายไปน่าจะเป็นสัดส่วนของหัตถศึกษา ซึ่งสะท้อนว่า การจัดการศึกษาของเราเน้นเนื้อหาวิชาการเพิ่มขึ้นๆ และให้เรื่องคุณธรรมจริยธรรมหรือคุณลักษณะที่พึงประสงค์ต่างๆ สอดแทรกและบูรณาการอยู่ในการเรียนเนื้อหาวิชาการ ซึ่งก็ขึ้นอยู่กับระดับความใส่ใจและการมุ่งเน้นของโรงเรียนเป็นสำคัญ แต่ด้วยสภาพปัญหาและวิกฤตการณ์คุณธรรมของคนในสังคมไทย จึงมีข้อเสนอให้นำหลักธรรมคำสอนในพุทธศาสนามาใช้อย่างจริงจังในโรงเรียน ก่อเกิดเป็นโครงการโรงเรียนวิถีพุทธในปลายปี พ.ศ.2545 และมุ่งมั่นดำเนินการต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน
รูปธรรมของโรงเรียนวิถีพุทธ
ในระยะแรกมี KPI ประมาณ 5๔ ตัว ในด้านกายภาพ การเรียนการสอน และพฤติกรรมพื้นฐาน(วิถีชีวิต) ต่อมาปรับเหลือ 29 ตัว นำไปใช้ในการพิจารณาเลือกโรงเรียนวิถีพุทธชั้นนำ หรือการประเมินผลการปฏิบัติราชการโดย กพร. หากจะสังเกตทั่วๆไป จะเห็นว่าโรงเรียนจะมีกิจกรรมวันพระ (หรือวันที่โรงเรียนกำหนดขึ้นในแต่ละสัปดาห์) คือ ครูใส่เสื้อขาว มีกิจกรรมสวดมนต์ยาว รับประทานมังสวิรัติ ทำบุญใส่บาตร ฟังเทศน์ เป็นการกระทำด้วยความเข้าใจเหตุและผลว่า ทำไปทำไม เพราะเหตุใด ถึงแม้จะถูกมองว่าสิ่งเหล่านี้เป็น “พิธีกรรม” แต่ก็ถือว่ามีความจำเป็น และเป็นตัวช่วย สำหรับผู้ที่ยังไม่สามารถเข้าใจและบรรลุจุดมุ่งหมายได้ในทันที ซึ่งบรรยากาศ ปัจจัย และเงื่อนไขดังกล่าว จะช่วยหล่อหลอมให้จิตใจสงบ พิจารณาเรื่องราวต่างๆ ด้วยใจอันใคร่ครวญได้ดียิ่งขึ้น เพื่อการเรียนรู้ให้ถึงแก่นแท้ของไตรสิกขา และแฝงด้วยคุณค่าที่ลึกซึ้งอยู่ทุกปี
ผลโครงการโรงเรียนวิถีพุทธ( 2545 - 2559) เชิงปริมาณ
พ.ศ. 2546 มีโรงเรียนวิถีพุทธ จำนวน 89 โรงเรียน
พ.ศ. 2549 มีโรงเรียนวิถีพุทธ จำนวน 20,475 โรงเรียน
พ.ศ. 2550 มีโรงเรียนวิถีพุทธ จำนวน 21,764 โรงเรียน
พ.ศ. 2551 มีโรงเรียนวิถีพุทธ จำนวน 22,190 โรงเรียน
พ.ศ. 2552 มีโรงเรียนวิถีพุทธ จำนวน 23,337 โรงเรียน
พ.ศ. 2554 มีโรงเรียนวิถีพุทธ จำนวน 24,212 โรงเรียน
พ.ศ. 2555 มีโรงเรียนวิถีพุทธ จำนวน 12,159 โรงเรียน
พ.ศ. 2556 มีโรงเรียนวิถีพุทธ จำนวน 18,555 โรงเรียน ( ข้อมูล ตุลาคม 2556)
พ.ศ. 2557 มีโรงเรียนวิถีพุทธ จำนวน 19,382 โรงเรียน ( ข้อมูล มิถุนายน 2557 )
พ.ศ. 2558 มีโรงเรียนวิถีพุทธ จำนวน 20,310 โรงเรียน ( ข้อมูล มีนาคม 2558 )
พ.ศ. 2559 มีโรงเรียนวิถีพุทธ จำนวน 22,551 โรงเรียน ( ข้อมูล มีนาคม 2559 )
โรงเรียนวิถีพุทธได้จำแนกออกเป็น 3 ระดับดังนี้
ระดับที่ 1 โรงเรียนวิถีพุทธ จำนวน รวม 21,574 โรงเรียน ข้อมูล ณ วันที่ 13/9/2558
ตัวชี้วัด อัตลักษณ์ ๒๙ ประการ เป็นเครื่องมือในการพัฒนาผู้รับผิดชอบ ศึกษานิเทศก์ผู้รับผิดชอบโรงเรียนวิถีพุทธประจำ สพม. สพป.ทั่วประเทศ
ระดับที่ 2 โรงเรียนวิถีพุทธชั้นนำ 7 รุ่น จำนวน รวม 825 โรงเรียน
ตัวชี้วัด อัตลักษณ์ ๒๙ ประการ ที่เป็นผลผู้รับผิดชอบ พระนิเทศวิถีพุทธ คณะกรรมการ คขวพ. และ มจร.
ระดับที่ 3 โรงเรียนวิถีพุทธพระราชทาน จำนวน รวม 27 โรงเรียน
ตัวชี้วัด ตัวบ่งชี้โรงเรียนวิถีพุทธพระราชทาน 5 มาตรฐาน 54 ตัวบ่งชี้ผู้รับผิดชอบ มจร.โรงเรียนรุ่งอรุณ สนก.และ พระนิเทศวิถีพุทธ
ในปี 2559 ได้มีกลุ่มจิตอาสาที่ปฏิบัติงานในตำแหน่งหน้าที่ต่างๆ และกระจายอยู่ในพื้นที่ต่างๆ ของประเทศ ได้รวมตัวกันอีกครั้งหนึ่งเพื่อขับเคลื่อนวิถีพุทธ สู่การจัดการศึกษาและ การพัฒนาในมิติต่างๆ ผ่านกระบวนการของโรงเรียนวิถีพุทธเป็นหลัก โดยได้รับการสนับสนุนการดำเนินงานจาก มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย และ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ทั้งนี้เพื่อมีส่วนร่วมในการขับเคลื่อนกระบวนการพัฒนาด้านวิถีพุทธลงสู่สังคมไทย ในรูปแบบต่างๆที่หลากหลาย กลุ่มจิตอาสาดังกล่าวได้ร่วมกันจัดตั้งเป็นเครือข่ายขับเคลื่อนวิถีพุทธ (คขวพ.) ซึ่งจะเกิดพลังของเครือข่ายในการดำเนินงานอย่างมีประสิทธิภาพและคุณภาพต่อไป
วัตถุประสงค์เครือข่ายขับเคลื่อนวิถีพุทธ (คขวพ.)
1. เพื่อสร้างเครือข่ายสมาชิกวิถีพุทธในการขับเคลื่อนและพัฒนาในมิติต่างๆอย่างเหมาะสมกับบริบท
2. เพื่อรวบรวมข้อมูลสารสนเทศและพัฒนาองค์ความรู้วิถีพุทธและเผยแพร่ขยายผล
3. เพื่อให้องค์กรต่างๆ มีส่วนร่วมในการสนับสนุนและส่งเสริมโรงเรียนวิถีพุทธให้มีคุณภาพ
4. เพื่อสร้างองค์กรวิถีพุทธ ในการขับเคลื่อนและพัฒนาวิถีพุทธอย่างยั่งยืน
ปรัชญาเครือข่ายขับเคลื่อนวิถีพุทธ (คขวพ.)
กัลยาณมิตร จิตอาสา พัฒนาวิถีพุทธ
วิสัยทัศน์เครือข่ายขับเคลื่อนวิถีพุทธ (คขวพ.)
คขวพ. สร้างเครือข่ายวิถีพุทธ แบบมีส่วนร่วม พัฒนาองค์ความรู้ สู่คุณภาพอย่างยั่งยืน
กลยุทธ์เครือข่ายขับเคลื่อนวิถีพุทธ (คขวพ.)
กลยุทธ์ที่ 1 สร้างเครือข่ายสมาชิกวิถีพุทธในการขับเคลื่อนและพัฒนาในมิติต่างๆอย่างเหมาะสมกับบริบท
แนวทางกลยุทธ์
1.1 ประชาสัมพันธ์ ให้ข้อมูลข่าวสารแก่กลุ่มเป้าหมาย
1.2 จัดตั้งเครือข่าย สมาชิกวิถีพุทธ กลุ่มเป้าหมายต่างๆ
1.3 จัดทำแผนการดำเนินงานเครือข่าย
กลยุทธ์ที่ 2 รวบรวมข้อมูลสารสนเทศและพัฒนาองค์ความรู้วิถีพุทธและเผยแพร่ขยายผล
แนวทางกลยุทธ์
2.1 รวบรวมข้อมูลสารสนเทศ
2.2 พัฒนาสมาชิกเครือข่ายให้เกิดองค์ความรู้
2.3 กิจกรรมถวายความอาลัย(ร้องเพลงสรรเสริญพระบารมี
2.4 ยกย่องเชิดชูเกียรติและเผยแพร่
กลยุทธ์ที่ 3 ประสานความร่วมมือจากทุกภาคส่วน
แนวทางกลยุทธ์
3.1 รวบรวมข้อมูลจากทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง
3.2 ระดมทรัพยากร
กลยุทธ์ที่ 4 สร้างองค์กรวิถีพุทธ ในการขับเคลื่อนและพัฒนาวิถีพุทธอย่างยั่งยืน
แนวทางกลยุทธ์
4.1 จัดตั้งสมาคมวิถีพุทธ
4.2 จัดตั้งชมรมวิถีพุทธระดับจังหวัด
แผนการดำเนินงาน ประจำปีงบประมาณ 2560
|
กลยุทธ์
|
โครงการ/กิจกรรม
|
ระยะเวลา
|
ผู้รับผิดชอบ
|
|
สร้างเครือข่ายสมาชิกวิถีพุทธ ในการขับเคลื่อนและ พัฒนาในมิติต่างๆ อย่างเหมาะสมกับบริบท
|
1.1 ประชาสัมพันธ์ ให้ข้อมูลข่าวสารแก่กลุ่มเป้าหมาย
1.2 จัดตั้งเครือข่าย สมาชิกวิถีพุทธ กลุ่มเป้าหมายต่างๆ
|
กันยายน – ตุลาคม 2559 ธันวาคม 2559
|
ผอ.สนธิชัย สมเกตุ ผอ.อัจฉรา คหินทพงศ์
|
|
รวบรวมข้อมูลสารสนเทศ และพัฒนา องค์ความรู้วิถีพุทธ และเผยแพร่ขยายผล
|
2.1 รวบรวมข้อมูลสารสนเทศ
2.2 พัฒนาสมาชิกเครือข่าย ให้เกิดองค์ความรู้
2.3 กิจกรรมส่งเสริมการขับร้องเพลง สรรเสริญพระบารมี เพื่อถวายความอาลัย พระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช
2.4 ยกย่องเชิดชูเกียรติและเผยแพร่
|
พฤศจิกายน – ธันวาคม2559
1 มกราคม 2559 – พฤษภาคม 2560
กันยายน 2560 กันยายน 2560
|
ผอ.สุมณี บูรณ์เจริญ
ผอ.บุษบา ช่วยแสง
ศน.วันทนา ธาราวร
ศน.ญานภร นันทพานิช ศน.ชรินทร์ทิพย์ กุลชนะภิญโญ
ศน.ภัทราพร
|
|
ประสานความร่วมมือ จากทุกภาคส่วน
|
3.1 รวบรวมข้อมูลจากทุกภาคส่วน ที่เกี่ยวข้อง
3.2 ระดมทรัพยากร
|
ธันวาคม 2559 – กันยายน 2560
ต.ค. 2559 - กันยายน 2560
|
ศน.นาฏยา สิทธิชัย ผอ.ธนภร เกิดนาวี
ผอ.ชุติมา ปราบมนตรี
|
|
สร้างองค์กรวิถีพุทธ ในการขับเคลื่อน และพัฒนาวิถีพุทธ อย่างยั่งยืน
|
4.1 จัดตั้งสมาคมวิถีพุทธ
4.2 จัดตั้งชมรมวิถีพุทธระดับจังหวัด
|
กันยายน 2560
กันยายน 2560
|
ผอ.ดร.อัจฉรา คหินทพงศ์
แม่ชีระเบียบ ถิรญาณี
|
แผนที่ ที่ตั้งโครงการ
วีดีโอ สนก.
15/09/2565 (เปิดอ่าน103)
เครือข่ายขับเคลื่อนวิถีพุทธ
